مسأله حجاب آیت الله شهید مرتضی مطهری (ره)
جمعه, ۲۵ مهر ۱۳۹۳، ۰۴:۲۰ ب.ظ
مخالفان حجاب سعی کرده اند جریانات ظالمانه ای را به عنوان علت پیدا شدن حجاب ذکر کنند و در این جهت میان حجاب اسلامی و غیر اسلامی فرق نمی گذارند چنین وانمود می کنند که حجاب اسلامی نیز از همین جریانات ظالمانه سرچشمه می گیرد .
در باب علت پیدا شدن حجاب نظریات گوناگونی ابراز شده است و غالبا این علتها برای ظالمانه یا جاهلانه جلوه دادن حجاب ذکر شده است . ما مجموع آنها را ذکر می کنیم . نظریاتی که به دست آورده ایم بعضی فلسفی و بعضی اجتماعی و بعضی اخلاقی و بعضی اقتصادی و بعضی روانی است که ذیلا ذکر می شود : . 1 - میل به ریاضت و رهبانیت( ریشه فلسفی ) .
2 - عدم امنیت و عدالت اجتماعی ( ریشه اجتماعی ) . 3 - پدرشاهی و تسلط مرد بر زن و استثمار نیروی وی در جهت منافع اقتصادی مرد ( ریشه اقتصادی ) . 4 - حسادت و خودخواهی مرد ( ریشه اخلاقی )
. 5 - عادت زنانگی زن و احساس او به اینکه در خلقت از مرد چیزی کم دارد به علاوه مقررات خشنی که در زمینه پلیدی او و ترک معاشرت با او در ایام عادت وضع شده است ( ریشه روانی ) . علل نامبرده یا به هیچ وجه تاثیری در پیدا شدن حجاب در هیچ نقطه از جهان نداشته است و بی جهت آنها را به نام علت حجاب ذکر کرده اند و یا فرضا در پدید آمدن بعضی از سیستمهای غیر اسلامی تاثیر داشته است
در حجاب اسلامی تاثیر نداشته است یعنی حکمت و فلسفه ای که در اسلام سبب تشریع حجاب شده نبوده است . همانطور که ملاحظه می شود مخالفان حجاب گاهی آن را زاییده یک طرز تفکر فلسفی خاص درباره جهان و لذات جهان معرفی می کنند
و گاهی ریشه سیاسی و اجتماعی برای آن ذکر می کنند و گاهی آنرا معلول علل اقتصادی می دانند و گاهی جنبه های خاص اخلاقی یا روانی را در پدید آمدن آن دخالت می دهند . ما هر یک از این علل را ذکر و سپس انتقاد می کنیم و ثابت می کنیم که اسلام در فلسفه اجتماعی خود به هیچیک از این جهات نظر نداشته است و هیچیک از آنها با مبانی مسلم و شناخته شده اسلام وفق نمی دهد و در خاتمه به یک علت اساسی اشاره می کنیم که از نظر ما موجه ترین آنها به شمار می رود .
ارتباط مساله پوشش با فلسفه ریاضت و رهبانیت از این جهت است که چون زن بزرگترین موضوع خوشی و کامرانی بشر است اگر زن و مرد معاشر و محشور با یکدیگر باشند خواه ناخواه دنبال لذتجویی و کامیابی می روند . پیروان فلسفه رهبانیت و ترک لذت برای اینکه محیط را کاملا با زهد و ریاضت سازگار کنند بین زن و مرد حریم قایل شده پوشش را وضع کرده اند کما اینکه با چیزهای دیگری هم که نظیر زن محرک لذت و بهجت بوده است مبارزه کرده اند .پدید آمدن پوشش طبق این نظریه دنباله و نتیجه پلید دانستن ازدواج و مقدس شمردن عزوبت است . ایده ریاضت و ترک دنیا همانطوری که در موضوع مال فلسفه فقر طلبی و پشت پا زدن به همه وسایل مادی را به وجود آورده است در مورد زن فلسفه تجرد طلبی و مخالفت با جمال را ایجاد کرده است . بلند نگهداشتن مو که در میان سیکها هندوها و بعضی ها در اویش معمول است نیز از مظاهر مخالفت با جمال و مبارزه با شهوت و از ثمرات فلسفه طرف لذت و میل به ریاضت است . می گویند کوتاه کردن و ستردن مو سبب فزونی رغبت جنسی می گردد و بلند کردن آن موجب تقلیل و کاهش آن است . در اینجا بد نیست قسمتی از گفته برتراند راسل را در این موضوع بیاوریم . وی در کتاب " زناشویی و اخلاق " صفحه 30 می گوید : . " بخصوص در قرون اول مسیحیت این طرز فکر سن پول ( بولس مقدس ) از طرف کلیسا اشاعه تمام یافت و تجرد مفهوم تقدس به خود گرفت و عده بیشماری راه بیابان پیش گرفتند تا شیطان را منکوب سازند شیطانی که هر آن ذهن آنان را از تخیلات شهوانی مملو می ساخت .
کلیسا ضمنا با استحمام به مبارزه پرداخت زیرا خطوط بدن انسان را به طرف گناه می راند . کلیسا چرک بدن را تحسین کرده رایحه بدن صورت بوی تقدس را به خود گرفت زیرا باز به نظر سن پول نظافت بدن و آرایش آن با نظافت روح منافات دارد . شپش مروارید خدا شناخته شد . . . " . اینجا این پرسش پیش می آید
که اساسا علت تمایل بشر به ریاضت و رهبانیت چیست ؟ بشر طبعا باید کامجو و لذت طلب باشد . پرهیز از لذت و محروم کردن خود باید دلیلی داشته باشد . چنانکه می دانیم رهبانیت و دشمنی با لذت جریانی بوده که در بسیاری از نقاط جهان وجود داشته است . از جمله مراکز آن در مشرق زمین هندوستان و در مغرب زمین یونان بوده است . نخله " کلبی " که یکی از نخله های فلسفی است و در یونان رواج داشته است طرفدار " فقر " و مخالف لذت مادی بوده است ( 1 ) .
1 - سرسلسله کلبیون یکی از شاگردان سقراط است به نام " انتیس طینس " . او مانند استاد خود غایت وجود را در کسب فضیلت دانست ولی فضیلت را در ترک همه تمتعات جسمانی و روحانی می دانست . گفته اند : " از این جهت او و پیروانش را یکی از علل پدید آمدن اینگونه افکار و عقاید تمایل بشر برای وصول به حقیقت است . این تمایل در بعضی افراد فوق العاده شدید است و اگر با این عقیده ضمیمه گردد که کشف حقیقت از برای روح آنگاه حاصل می شود که بدن و تمایلات بدنی و جسمانی مقهور گردد قهرا منجر به ریاضت و رهبانیت می گردد . به عبارت دیگر این اندیشه که وصول به حق جزا از راه فنا و نیستی و مخالفت با هوای نفس میسر نیست علت اصلی پدید آمدن ریاضت و رهبانیت است .
علت دیگر پدیده ریاضت آمیخته بودن لذات مادی به پاره ای از رنجهای معنوی است . بشر دیده است که همواره در کنار لذتهای مادی یک عده رنجهای روحی وجود دارد . مثلا دیده است که هر چند داشتن ثروت موجب یک سلسله خوشیها و کامرانیها است اما هزاران ناراحتیها و اضطرابها و تحمل ذلتها در تحصیل و در نگهداری آن وجود دارد . بشر دیده است که آزادی و استغناء و علو طبع خود را به واسطه این لذات مادی از دست می دهد . از اینرو از
کلبیون می گفتند که گفتگوهای " انتیس طینس " در محلی از شهر آتن واقع می شد که به مناسباتی آنجا را " سگ سفید " می خواندند . و نیز به سبب اینکه پیروان او در شیوه انصراف از دنیا و اعراض از علایق دنیوی چنانکه مبالغه کردند
که از آداب و رسوم معاشرت و لوازم زندگانی متمدن نیز دست برداشته حالت دام و دد اختیار نمودند با لباس کهنه و پاره و سر و پای برهنه و موی ژولیده ( مانند هیپی های عصر ما ) میان مردم می رفتند و در گفتگو هر چه بر زبان می گذشت بی ملاحظه می گفتند
بلکه در زخم زبان اصرار داشتند و به فقر و تحمل رنج و درد سرفرازی می کردند و همه قیود و حدودی که مردم در زندگانی اجتماعی بدان مقید شده اند ترک کرده حالت طبیعی را پیشه خود ساخته بودند " . ( سیر حکمت در اروپا جلد اول صفحه 70 ) .
همه آن لذات چشم پوشیده تجرد و استغناء را پیشه خود ساخته است . شاید در ریاضت هندی عامل اول و در فقر طلبی کلبی یونانی عامل دوم بیشتر موثر بوده است . علل دیگری نیز برای پدید آمدن ریاضت و گریز از لذت ذکر کرده اند . از آنجمله اینکه محرومیت و شکست در موفقیتهای مادی مخصوصا شکست در عشق سبب توجه به ریاضت می گردد
. روح بشر پس از این نوع شکستها انتقام خود را از لذتهای مادی بدین صورت می گیرد که آنها را پلید می شناسد و فلسفه ای برای پلیدی آنها می سازد . افراط در خوشگذرانی و کامجویی عامل دیگر توجه به ریاضت است .
ظرفیت جسمانی انسان برای لذت محدود است . افراط در کامجویی و لذات جسمانی و تحمیل بیش از اندازه ظرفیت بر بدن موجب عکس العمل شدید روحی مخصوصا در سنین پیری می گردد . خستگی سرخوردگی به وجود می آورد . تاثیر این دو علت را نباید انکار کرد ولی مسلما اینها علت منحصر نمی باشند .
تاثیر این دو علت بدین نحو است که پس از شکستها و عدم موفقیتها و یا خستگیها و فرسودگیها اندیشه وصول به حقیقت در روح بیدار می گردد . توجه به مادیات و غرق شدن در اندیشه های مادی خود مانعی است برای اینکه انسان درباره ازلیت و ابدیت و حقیقت جاودانی بیاندیشد و در این جهت فکر و تلاش کند که از کجا آمده ام و در کجا هستم و به کجا می روم ؟ اما همینکه به واسطه شکست و یا خستگی حالت گریز و بی رغبتی نسبت به مادیات در روح پدید آمد اندیشه در مطلقات بلامزاحم مانده جان می گیرد . این دو عامل همیشه به کمک عامل اول سبب توجه به ریاضت می شود . و البته بعضی از افرادی که به سوی ریاضت کشیده می شوند تحت تاثیر این دو عامل می باشند نه همه آنها .
اکنون ببینیم از نظر اسلام و طرز تفکری که اسلام به جهان عرضه داشته است آیا چنین تعلیل و توجیهی برای پوشش صحیح است ؟ . اسلام خوشبختانه یک طرز تفکر و جهانبینی روشن دارد نظرش درباره انسان و جهان و لذت روشن است و به خوبی می توان فهمید که آیا چنین اندیشه ای در جهانبینی اسلام وجود دارد یا نه ؟. ما منکر نیستیم که رهبانیت و ترک لذت در نقاطی از جهان وجود داشته است و شاید بتوان پوشش زن را در جاهایی که چنین فکری حکومت می کرده است از ثمرات آن دانست ولی اسلام که پوشش را تعیین کرد نه در هیچ جا به چنین علتی استناد جسته است و نه چنین فلسفه ای با روح اسلام و با سایر دستورهای آن قابل تطبیق است . اصولا اسلام با فکر ریاضت و رهبانیت سخت مبارزه کرده است و این مطلب را مستشرقین اروپایی هم قبول دارند . اسلام به نظافت تشویق کرده به جای اینکه شپش را مروارید خدا بشناسد گفته است : " النظافه من اعیمان " . پیغمبر اکرم شخصی را دید در حالی که موهایش ژولیده و جامه هایش چرکین بود و بد حال می نمود . فرمود : " من الدین المتعه " ( 1 ) یعنی تمتع و بهره بردن از نعمتهای خدا جزو دین است . و هم آنحضرت فرمود : " بیس العبد القاذوره " ( 2 ) یعنی بدترین بنده شخص چرکین و کثیف است
. امیرالمومنین علیه السلام فرمود : " ان الله جمیل یحب الجمال " ( 3 ) خداوند زیبا است و زیبایی را دوست می دارد . امام صادق فرمود : " خداو ند زیبا است و دوست می دارد که بنده ای خود را بیاراید و زیبا نماید و بر عکس فقر را و تظاهر به فقر را دشمن می دارد . اگر خداوند نعمتی به شما عنایت کرد باید اثر آن نعمت در زندگی شما نمایان گردد .
به آنحضرت گفتند چگونه اثر نعمت خدا نمایان گردد ؟ فرمود به اینکه جامه شخص نظیف باشد بوی خوش استعمال کند خانه خود را با گچ سفید کند بیرون خانه را جاروب کند حتی پیش از غروب چراغها را روشن کند که بر وسعت رزق می افزاید " ( 4 ) . در قدیمی ترین کتابهایی که در دست داریم مانند " کافی " که یادگار هزار سال پیش است
بحثی تحت عنوان " باب الزی و التجمل " وجود دارد . اسلام به کوتاه کردن و شانه کردن مو و به کار بردن بوی خوش و روغن زدن به سر سفارشهای اکید کرده است .
1 - وسایل جلد اول صفحه . 277 2 و 3 - وسایل جلد اول صفحه . 277 4 - وسایل جلد اول صفحه . 278 عده ای از اصحاب رسول اکرم به خاطر اینکه بهتر و بیشتر عبادت کنند و از لذات روحانی بهره مند شوند ترک زن و فرزند کردند روزها روزه می گرفتند و شبها عبادت می کردند . همینکه رسول خدا آگاه شد آنها را منع کرد و گفت من که پیشوای شما هستم چنین نیستم بعضی روزها روزه می گیرم بعضی روزها افطار می کنم بعضی روزها افطار می کنم قسمتی از شب را عبادت می کنم و قسمتی دیگر نزد زنهای خود هستم . همین عده از رسول خدا اجازه خواستند که برای اینکه ریشه تحریکات جنسی را از وجود خود بکنند خود را اخته کنند .
رسول اکرم اجازه نداد فرمود در اسلام این کارها حرام است . روزی سه زن به حضور رسول اکرم آمده از شوهران خود شکایت کردند . یکی گفت شوهر من گوشت نمی خورد . دیگری گفت شوهر من از بوی خوش اجتناب می کند . سومی گفت شوهر من از زنان دوری می کند
. رسول خدا بیدرنگ در حالی که به علامت خشم ردایش را به زمین می کشید از خانه به مسجد رفت و بر منبر آمد و فریاد کرد : چه می شود گروهی از یاران مرا که ترک گوشت و بوی خوش و زن کرده اند ؟ ! همانا من خودم هم گوشت می خورم و هم بوی خوش استعمال می کنم و هم از زنان بهره می گیرم . از روش من اعراض کند از من نیست
( 1 ) .
1 - " کافی " تالیف محمد بن یعقوب کلینی جلد 5 صفحه 496 و وسایل جلد 3 ص . 14 برای روایات نهی از تبتل و اختصا ( رهبانیت و خود را اخته کردن ) رجوع شود به " صحیح بخاری " جلد 7 صفحات 4 و 5 و 40 و " صحیح مسلم " جلد 4 صفحه 129 و " جامع ترمذی " چاپ هند صفحه 173.
دستور کوتاه کردن لباس - برخلاف معمول اعراب که لباسهایشان به قدری بلند بود که زمین را جاروب می کرد - به خاطر نظافت است که در اولین آیات نازله بر رسول اکرم بیان شده است : و ثیابک فطهر ( 1 ) . همچنین استحباب پوشیدن جامه سفید یکی به خاطر زیبایی است
و دیگر به خاطر پاکیزگی است زیرا لباس سفید چرک را بهتر نمایان می سازد و به همین موضوع در روایات اشاره شده است : البسوا البیاض فانه اطیب و اطهر . ( 2 ) رسول اکرم هنگامی که می خواست نزد اصحابش برود به آیینه نگاه می کرد
موهای خود را شانه و مرتب می ساخت و می گفت خداوند دوست می دارد بنده اش را که وقتی که به حضور دوستان خود می رود خود را آماده و زیبا سازد ( 3 ) . یعنی لباس سفید بپوشد که زیباتر و پاکیزه تر است . قرآن کریم آفرینش وسایل تجمل را از لطفهای خدا نسبت به بندگانش قلمداد کرده است و تحریم زینتهای دنیا بر خود سخت مورد انتقاد قرآن قرار گرفته است : " قل من حرم زینه الله التی اخرج لعباده و الطیبات من الرزق " ( 4 ) . در احادیث اسلامی آمده است که ایمه اطهار با متصوفه کرارا مباحثه کرده و مرام آنان 1 - جامه های خویش را پاکیزه گردان . سوره المدثر آیه . 4 2 - وسایل جلد اول صفحه . 280 3 - وسایل جلد اول صفحه . 278 4 - بگو چه کسی زینتهایی که خدا برای بندگان خود آفریده و روزیهای پاکیزه را حرام کرده است ؟ سوره الاعراف آیه . 32
را با استناد به همین آیه باطل نشان داده اند . اسلام التذاذ و کامجویی زن و شوهر از یکدیگر را نه تنها تقبیح نکرده است ثوابهایی هم برای آن قایل شده است . شاید برای یک نفر فرنگی شگفت انگیز باشد اگر بشنود اسلام مزاح و ملاعبه زن و شوهر آرایش کردن زن برای شوهر پاکیزه کردن شوهر خود را برای زن مستحب می داند . در قدیم که به پیروی از کلیسا همه گونه التذاذات شهوانی را تقبیح می کردند این حرفها را تخطیه کرده حتی مسخره می دانستند .
اسلام تلذاذات جنسی در غیر محدوده ازدواج قانونی را به شدت منع فرموده است و آن خود فلسفه خاصی دارد که بعد توضیح خواهیم داد ولی لذت جنسی در حدود قانون را تحسین کرده است تا جایی که فرموده دوست داشتن زن از صفات پیغمبران است : من اخلاق الانبیاء حب النساء (2) .
در اسلام زنی که در آرایش و زینت خود برای شوهر کوتاهی کند نکوهش شده است کما اینکه مردانی که در ارضاء زن خود کوتاهی می کنند نیز نکوهش شده اند . حسن بن جهم می گوید : بر حضرت موسی بن جعفر علیه السلام وارد شدم دیدم خضاب فرموده است . گفتم رنگ مشکی به کار برده اید ؟ فرمود : بلی خضاب و آرایش در مرد موجب افزایش پاکدامنی در همسر او است . برخی از زنان به این
1 - رجوع شود به وسایل جلد 1 صفحه . 279 2 - وسایل الشیعه جلد 3 صفحه . 3 جهت که شوهرانشان خود را نمی آرایند عفاف را از دست می دهند (1 - کافی جلد 5 صفحه . 567 ) . حدیث دیگری از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده که : تنظفوا و لا تشبهوا بالیهود . یعنی نظیف باشید و خودتان را شبیه به یهود نکنید . بعد فرمود زنان یهودی که زناکار شدند بدان جهت بود که شوهرانشان کثیف بودند و مورد رغبت واقع نمی شدند
. خودتان را پاکیزه کنید تا زنانتان به شما راغب گردند عثمان بن مظعون یکی از اکابر صحابه رسول اکرم است خواست به تقلید از راهبان به اصطلاح تارک دنیا شود ترک زن و زندگی کرد و لذتها را بر خویش تحریم ساخت . همسرش نزد رسول خدا آمده عرض کرد یا رسول الله ! عثمان روزها را روزه می گیرد و شبها به نماز بر می خیزد .
پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله خشمگین شده برخاست به نزد وی آمد . عثمان مشغول نماز بود . صبر کرد تا نمازش تمام شد فرمود : ای عثمان خدا مرا به رهبانیت دستور نفرموده است . دین من روشی منطبق بر واقعیت و در عین حال ساده و آسان است . " لم یرسلنی الله تعالی بالرهبانیه و لکن بعثنی بالحنیفیه السهله السمحه " ( 3 ) یعنی خداوند مرا برای رهبانیت و ریاضت نفرستاده است مرا برای شریعتی فطری و آسان و با گذشت فرستاده است . من نماز می خوانم و روزه3 - کافی جلد 5 صفحه . 494
می گیرم و با همسرانم نیز مباشرت دارم . هر کس که دین مطابق با فطرت مرا دوست می دارد باید از من پیروی کند . ازدواج یکی از سنتهای من است .
ریشه دیگری که برای به وجود آمدن پوشش ذکر کرده اند ناامنی است . در زمانهای قدیم بیعدالتی و ناامنی بسیار بوده است . دست تجاوز زورمندان و قلدران به مال و ناموس مردم بیباکانه دراز بوده است . مردم اگر پول و ثروتی داشتند ناچار بودند به صورت دفینه در زیر خاک پنهان کنند .علت مخفی ماندن گنجها اینست که صاحبان طلا و ثروت جرات نمی کردند که حتی بچه های خود را از پنهانگاه ثروت خود آگاه سازند . می ترسیدند که راز آنها به وسیله بچه ها فاش شود و مورد تجاوز و گزند قلدران واقع شوند .
بدین ترتیب گاهی اتفاق می افتاد که پدر با مرگ ناگهانی از دنیا می رفت و فرصت نمی کرد اسرار خود را به فرزندش بسپارد . قهرا دارایی او در زیر خاکها مدفون می ماند . جمله معروف استر ذهبک و ذهابک و مذهبک : پول و مسافرت و عقیده خود را آشکار نکن یادگار آن زمانها است . همانطور که در مورد ثروت امنیت نبود راجع به زن هم امنیت وجود نداشت . هر کس زن زیبایی داشت ناچار بود او را از نظر زورمندان مخفی نگهدارد . زیرا اگر آنها اطلاع پیدا می کردند . او دیگر مالک زن خود نبود . ایران دوره ساسانی ناظر جنایتها و فجایع عجیبی در این زمینه بوده است . شاهزادگان و موبدان و حتی کدخداها و اربابها هرگاه از وجود زن زیبایی در یک خانه مطلع می شدند به آن خانه می ریختند و زن را از خانه شوهرش بیرون می کشیدند .
در آن موقع سخن از پوشش و حجاب نبود . سخن از به اصطلاح قایم کردن و مخفی داشتن زن بود که احدی نفهمد . ویل دورانت در کتاب " تاریخ تمدن " قضایای شرم آوری در این باره از ایران قدیم نقل می کند . کنت گوبینو در کتاب " سه سال در ایران " می گوید : حجابی که هم اکنون در ایران است بیش از آن اندازه که مستند به اسلام باشد مستند به ایران قبل از اسلام است .
و می نویسد که در ایران قدیم مردم هیچ امنیتی در مورد زنها نداشتند . درباره انوشیروان - که به غلط او را عادل خوانده اند - نقل شده که وقتی یکی از سرهنگان ارتش او زنی زیبا داشت . انوشیروان به قصد تجاوز به زن او در غیاب او به خانه اش رفت . زن جریان را برای شوهر خود نقل کرد
. بیچاره شوهر دید زنش را که از دست داده سهل است جانش نیز در خطر است . فورا زن خویش را طلاق گفت . وقتی انوشیروان مطلع شد که وی زنش را طلاق داده است به او گفت شنیدم یک بوستان بسیار زیبایی داشته ای و اخیرا آن را رها کرده ای چرا ؟ گفت جای پای شیر در آن بوستان دیدم ترسیدم مرا بدرد . انوشیروان خندید و گفت دیگر آن شیر به آن بوستان نخواهد آمد .
این نا امنی ها اختصاص به ایران و به زمانهای قدیم نداشته است . داستان اذان نیمه شب که در " داستان راستان " آورده ایم نشان می دهد که چگونه مشابه این جریانها در دوران تسلط مردم ماوراء النهر بر دستگاه خلافت بغداد در بغداد هم رواج داشته است . در همین زمانها نزدیک خودمان یکی از شاهزادگان در اصفهان از اینگونه تجاوزها زیاد داشته است و مردم اصفهان قصه های زیادی از زمان حکومت او نقل می کنند .
ما وجود نا امنی ها و بیعدالتی های زمان گذشته و تاثیر آنها را در مخفی کردن زن منکر نیستیم . مسلما حجابهای افراطی و عقاید افراطی درباره پوشیدن زن معلول همین نوع جریانهای تاریخی است . ولی باید ببینیم آیا فلسفه پوشش زن در اسلام همین" قر " می زنند و او را از شوهر و فرزند آواره می کنند . اینگونه حوادث و یا حوادثی از قبیل ربودن زنان و دختران به وسیله تا کسی یا وسیله دیگر زیاد اتفاق می افتد و در روزنامه ها می خوانیم . در روزنامه اطلاعات مورخ 6 ا 47 / 9 تحت عنوان " زنان امریکا در معرض خطر حملات جنسی " می نویسد : . "
واشنگتن آسوشیتدپرس - سه پزشک محقق امریکایی در گزارشی که برای دولت امریکا تهیه کرده اند اعلام نموده اند که در میان ایالات امریکا لوس آنجلس از لحاظ میزان " زنای به عنف " مقام اول را دارد و واشنگتن مقام سیزدهم را حایز است .
البته این بدان معنی نیست که زنان و دختران در واشنگتن از حملات جنسی در امانند اما امنیت آنها از بسیاری از شهرهای بزرگ امریکا بیشتر است . در هر صد هزار جمعیت لوس آنجلس 52 مورد زنای به عنف وجود دارد . در حالی که در واشنگتن این رقم 17 / 7 می باشد .
در نیویورک در مدت شش ماه 3000 شکایت از هتک ناموس به زور به اداره پلیس رسیده است . سن این عده شاکیان بین شش سال تا هشتاد و هشت سال بوده و قسمت اعظم شاکیان چهارده ساله بوده اند " . پس این ادعا که در عصر ما امنیت ناموسی کامل برقرار است و صاحبان نوامیس باید از این نظر خاطرشان جمع باشد یاوه ای بیش نیست .
ثانیا فرض کنیم امنیت ناموسی کامل در جهان برقرار شده و تجاوز به عنف دیگر وجود ندارد و هر تجاوزی که به نوامیس مردم می شود از روی رضای طرفین است ریشه نظر اسلام درباره پوشش چیست ؟ آیا نظر اسلام به عدم امنیت بوده تا گفته شود اکنون که امنیت کامل برقرار شده دلیلی برای پوشش نیست ؟
مسلما علت دستور پوشش در اسلام عدم امنیت نبوده است . لااقل علت منحصر و اساسی عدم امنیت نبوده است زیرا این امر نه در آثار اسلامی به عنوان علت پوشش معرفی شده است و نه چنین چیزی با تاریخ تطبیق می کند . در میان اعراب جاهلیت پوشش نبود و در عین حال امنیت فردی به واسطه زندگی خاص قبیله ای و بدوی وجود داشت . یعنی در همان وقت که در ایران ناامنی فردی و تجاوز به ناموسی به حد اعلی وجود داشت و پوشش هم بود در عربستان اینگونه تجاوز بین افراد قبایل وجود نداشت .
امنیتی که در زندگی قبیله ای وجود نداشت امنیت اجتماعی یعنی امنیت گروهی بود و اینگونه عدم امنیت ها را پوشش نمی تواند چاره نماید . به این معنی که قبیله ای به قبیله دیگر شبیخون می زد . در این شبیخونها که به وسیله قبیله بیگانه انجام می شد همه چیز دستخوش غارت می گردید
هم مرد اسیر می شد و هم زن پوشش زن برای او امنیت نمی آورد . زندگی اعراب جاهلیت با همه تفاوت عظیم و فاحشی که با زندگی صنعتی و ماشینی عصر ما داشته از این جهت مانند عصر ما بوده یعنی فحشا و زنا حتی در مورد زنان شوهردار فراوان بوده است .
ولی به خاطر یک نوع دموکراسی و نبودن حکومت استبدادی کسی زن کسی را به زور از خانه اش بیرون نمی کشید . با این تفاوت که نوعی عدم امنیت فردی در زندگی ماشینی امروز هست که در آن عصر نبود . پوشش برای جلوگیری از تجاوز کسانی است که در یک جا زندگی می کنند . بر حسب خوی و عادت قبیله ای بین افراد یک قبیله اینجور تجاوزها وجود نداشته است . لهذا نمی توانیم بگوییم که اسلام صرفا به خاطر برقرار ساختن امنیت دستور پوشش را وضع کرد . فلسفه اساسی پوشش چیز دیگر است که توضیح خواهیم داد به تفسیر آیه " جلباب " می پردازیم خواهیم دید که قرآن کریم بدین اصل توجه داشته است .
مدعی این موضوع نیز نیستیم که در عصر ما این فلسفه بی مورد است و امنیت کامل برای زن از ناحیه تجاوزات مردانه برقرار است . تجاوزات به عنف که در کشورهای به اصطلاح پیشرفته همه روزه رخ می دهد در روزنامه های ما هم منعکس است .
را خلق کردند . گویندگان این سخن سعی کرده اند مسایل دیگری از قبیل نفقه و مهر را نیز براساس مالکیت مرد نسبت به زن توجیه کنند . در کتاب " انتقاد بر قوانین اساسی و مدنی ایران " صفحه 27 می نویسد : . " هنگامی که قانون مدنی ایران تدوین شد هنوز از برده فروشی در بعضی از نقاط دنیا اثری به جا بود و در ایران نیز با اینکه این کار علی الظاهر از میان رفته بود ولی باز در مغز قانونگزاران آثاری از برده فروشی و آزار به زیر دستان وجود داشت . زن را در آن دوره چون " مستاجره " می پنداشتند . زن حق نداشت با مردان نشست و برخاست کند و در اجتماعات راه یابد و به مقامات دولتی برسد . اگر صدای زن را نامحرم می شنید آن زن بر شوی خود حرام می شد
. خلاصه مردان آن دوره زن را چون ابزاری می دانستند که کار او منحصرا رسیدگی به امور خانه و پروردن فرزند بود و هنگامی که این ابزار می خواست از خانه بیرون برود او را سر تا پا در چادری سیاه می پیچانیدند و روانه بازار یا خیابان می کردند "
. علایم و نشانه های افترا و غرض و مرض از اتمام این نوشته پیداست . کی و کجا چنین قاعده ای وجود داشت که اگر صدای زن را نامحرم می شنید بر شوی خود حرام می شد ؟ آیا در جامعه ای که دایما سخنرانان مذهبیش از بالای منابر خطابه زهرای مرضیه را در مسجد مدینه و خطابه های زینب کبرا را در کوفه و شام به گوش مردم می رسانند ممکن است چنین فکری در میان مردم آن جامعه پیدا شود ؟ ! کی و کجا زن در ایران اسلامی برده مرد بوده است ؟
همه می دانند که در خانواده های مسلمان بیش از آنکه زن در خدمت مرد باشد مرد به حکم وظیفه اسلامی در خدمت زن بوده وسیله آسایش او را فراهم می کرده است . زن در خانواده هایی مورد اهانت و تحقیر و ظلم قرار گرفته که روح اسلامی در آن خانواده ها نبوده یا ضعیف بوده است
. عجبا می گوید : " زن حق نداشت که با مردان نشست و برخاست کند . " من می گویم : بر عکس در محیطهای پاک اسلامی این مرد بود که حق نداشت در نشست و برخاستها از زن بیگانه بهره برداری کند . این مرد است که همواره حرص می ورزد
که زن را وسیله چشم چرانی و کامجویی خود قرار دهد . هیچگاه مرد به طبع خود مایل نبوده حایلی میان او و زن وجود داشته باشد و هر وقت که این حایل از میان رفته آنکه برنده بوده مرد بوده است و آنکه باخته و وسیله شده زن . امروز که مردان موفق شده اند با نامهای فریبنده آزادی و تساوی و غیره این حایل را از میان ببرند زن را در خدمت کثیفترین مقاصد خویش گرفته اند
. بردگی زن امروز به چشم می خورد که برای تامین منافع مادی یک مرد در یک موسسه تجارتی خود را صد قلم برای جلب مشتری مرد می آراید و به صورت " مانکن " در می آید و شرف خود را در ازاء چندرغا ز حقوق می فروشد .
این نشست و برخاست ها که امثال این نویسنده آرزوی آنرا می کنند جز بهره کشی مرد و بهره دهی زن مفهومی ندارد . همه می دانند نشست و برخاست ها در محیطهای پاک که موضوع بهره کشی مرد از زن در میان نبوده است هیچگاه در جامعه اسلامی ممنوع نبوده است . نویسنده همین کتاب تاریخ روابط زن و مرد را از نظر جامعه شناسی به چهار دوره تقسیم می کند : دوره اول مرحله طبیعی و اشتراکی اولیه که زن و مرد بدون هیچگونه قید و شرطی با هم خلطه و آمیزش داشته اند
. در این دوره به عقیده این نویسنده اساسا زندگی خانوادگی وجود نداشته است . دوره دوم دوره تسلط مرد است . در این دوره مرد بر زن غلبه کرده خود را مالک او دانسته او را همچون ابزاری در خدمت خود در آورده است . حجاب یادگار این دوره می باشد . دوره سوم مرحله قیام و اعتراض زن است . در این مرحله زنان از ناسازگاری مردان به ستوده آمدند و در مقابل مظالم آنها ابتدا مقاومت کردند و چون دریافتند که طبیعت خشن مردان به این آسانی حاضر نیست حق آنها را رعایت کند به منظور احقاق حق خود متدرجا علیه مردان طغیان کردند اتحادیه ها تشکیل دادند
به وسیله مطبوعات و کنفرانسها و دسته بندی ها با مردان مبارزه کردند . ضمنا چون دریافتند که زورگویی مردان نتیجه تربیت ناسالم عهد کودکی و مخصوصا تبعیض بین پسران و دختران است در رفع نقایص آموزش و پرورش عمومی کوشیدند . دوره چهارم مرحله تساوی حقوق زن و مرد است
و به دوره اول شباهت کامل دارد . این دوره از اواخر قرن نوزدهم شروع شده هنوز در همه جا استقرار نیافته است . از نظر این منطق پوشش زن عبارت است از زندانی شدن زن به دست مرد و علت اینکه مرد زن را اینچنین اسیر می کرده این است که می خواسته هر چه بیشتر از وجود او بهره اقتصادی ببرد .
تقسیم تاریخ روابط زن و مرد به چهار دوره به نحوی که ذکر شد تقلید نارسایی است از آنچه پیروان کمونیزم درباره ادوار تاریخی زندگی بشر از نظر عوامل اقتصادی که به عقیده آنها زیربنای همه پدیده های اجتماعی است ذکر کرده اند . آنهامی گویند ادوار تاریخی بشر عبارتست از دوره اشتراک اولیه دوره ملوک الطوایفی دوره سرمایه داری و دوره کمونیزم و اشتراک ثانوی که شباهت کامل به دوره اشتراک اولیه دارد . آنچه درباره ادوار زندگی زن در کتاب سابق الذکر آمده کپیه ای است از آنجا ولی کپیه ای که به هیچ حسابی درست در نمی آید
. به عقیده ما چنین دوره هایی در زندگی زن هرگز نبوده است و امکان نداشته باشد . همان دوره اولی که به عنوان اشتراک اولیه معرفی می کند از لحاظ تاریخ جامعه شناسی به هیچ وجه مورد تصدیق نیست .
جامعه شناسی تاکنون نتوانسته است قرینه ای به دست بیاورد که دوره ای بر بشر گذشته که زندگی خانوادگی وجود نداشته است . به عقیده مورخین دوره مادرشاهی بوده است ولی دوره کمونیزم جنسی نبوده است . ما درباره این ادوار نمی خواهیم به تفصیل بحث کنیم کافی است درباره خود این مدعا که می گویند پوشش زن معلول مالکیت مرد نسبت به زن است بحث کنیم و آنرا مورد بررسی قرار دهیم : .
ما این جهت را که در گذشته مرد به زن به چشم یک ابزار می نگریست و از او بهره کشی اقتصادی می کرد به صورت یک اصل کلی حاکم بر همه اجتماعات گذشته قبول نداریم . علایق عاطفی زوجیت هرگز اجازه نمی داده که مردان به صورت یک " طبقه " زبردست بر زنان به صورت یک " طبقه " زبردست حکومت کنند آنان را استثمار نمایند همچنانکه معقول نیست فرض کنیم در دوره های گذشته پدران و مادران به عنوان یک " طبقه " بر فرزندان به عنوان یک " طبقه " دیگر حکومت و آنها را
استثمار می کرده اند . علایق عاطفی والدین و فرزندان همواره مانع چنین چیزی بوده است . علایق زوجین به یکدیگر حتی در اجتماعات گذشته بیشتر عاطفی و عشقی بوده و زن با نیروی جاذبه و جمال خود بر قلب مرد حکومت کرده او را در خدمت خود گرفته است .
مرد به میل و رغبت خود نان آور زن شده و راضی شده او با خیال راحت به خود برسد و مایه تسکین قلب و ارضای عاطفه عشقی او باشد همچنانکه با میل و رغبت خود زن را در پشت جبهه جنگ برده خود به وظیفه سربازی و فداکاری و دفاع از زن و فرزند قیام کرده است .
در عین حال انکار نمی کنیم که مرد در گذشته هم به زن ظلم کرده و هم به فرزند و از هر دوی اینها بهره کشی اقتصادی کرده است همچنانکه به خود نیز ستم کرده است . مرد به علت جهالت و تعصبهای بیجا ( نه به قصد استثمار و بهره کشی ) هم به خود ظلم کرده هم به زن و فرزند. مرد در گذشته از لحاظ اقتصادی هم در خدمت زن بوده هم از او بهره کشی اقتصادی کرده است . هر وقت طبیعت مرد به سوی خشونت گراییده عشق و عاطفه در وجودش ضعیف شده از زن به صورت یک ابزار اقتصادی استفاده کرده است .
ولی این را به صورت یک اصل کلی حاکم بر تمام جوامع ما قبل ( قرن ) نوزدهم نمی توان ذکر کرد . تجاوز به حقوق واقعی زن استثمار زن خشونت نسبت به او منحصر به ما قبل قرن 19 نیست . در قرن نوزدهم و بیستم حقوق واقعی زن کمتر از گذشته پایمال نشده است . منتها چنانکه می دانیم از مشخصات این قرن اینست که روی مقاصد استثمارگرانه سرپوشی از مفاهیم انسانی گذاشته می شود . سخن ما درباره اسلام است . آیا اسلام در دستورات خود درباره پوشش و حریم میان زن و مرد چه هدف و منظوری داشته است ؟ آیا خواسته است زن را از لحاظ اقتصادی در خدمت مرد قرار دهد ؟ ! . قدر مسلم اینست که حجاب در اسلام بدین منظور نیست
. اسلام هرگز نخواسته مرد از زن بهره کشی اقتصادی کند بلکه سخت با آن مبارزه کرده است . اسلام با قطعیت تامی که به هیچ وجه قابل مناقشه نیست اعلام کرده است که مرد هیچ گونه حق استفاده اقتصادی از زن ندارد .
این مساله که زن استقلال اقتصادی دارد از مسلمات قطعی اسلام است . کار زن از نظر اسلام متعلق به خود او است . زن اگر مایل باشد کاری که در خانه به وی واگذار می شود مجانا و تبرعا انجام می دهد و اگر نخواهد مرد حق ندارد او را مجبور کند . حتی در شیر دادن به طفل با اینکه زن اولیویت دارد
اولویت او موجب سقوط حق اجرت او نیست یعنی اگر زن بخواهد فرزند خود را در مقابل مبلغی فرضا یکهزار ریال در ماه شیر بدهد و زن بیگانه ای هم به همین مبلغ حاضر است شیر بدهد پدر باید اولویت زن را رعایت کند .
فقط در صورتی که زن مبلغ بیشتری مطالبه می کند مرد حق دارد طفل را به دایه ای که اجرت کمتری می گیرد بسپارد . زن می تواند هر نوع کاری همینقدر که فاسد کننده خانواده و مزاحم حقوق ازدواج نباشد برای خود انتخاب کند و درآمدش هم منحصرا متعلق به خود او است .
اگر اسلام در حجاب نظر به استثمار اقتصادی زن داشت بیگاری زن را برای مرد تجویز می کرد معقول نیست که از یک طرف برای زن استقلال اقتصادی قایل شود و از طرف دیگر حجاب را به منظور استغلال و استثمار زن وضع کند . پس اسلام چنین منظوری نداشته است .
ریشه دیگری که برای پیدا شدن حجاب ذکر کرده اند جنبه اخلاقی دارد . در اینجا نیز مانند نظریه سابق علت پدید آمدن حجاب را تسلط مرد و اسارت زن معرفی کرده اند با این فرق که در اینجا برای تسلط جویی مرد به جای ریشه اقتصادی ریشه اخلاقی ذکر شده است گفته اند علت اینکه مرد زن را بدین شکل اسیر نگه می داردحس خودپرستی و حسادت وی نسبت به مردان دیگر است . مرد نمی خواهد ورشک می برد که مردان دیگر و لو با نگاه کردن یا همسخن شدن از زنی که تحت اختیار او است استفاده کنند . به عقیده این دسته قوانین دینی و مذهبی با اینکه در جاهای دیگر با خودخواهیها و خودپرستیها مبارزه کرده است
در اینجا برعکس عمل کرده روی این خودخواهی مردان صحه گذاشته منظور آنها را تامین کرده است . برتراند راسل می گوید : بشر توانسته است تا حدی در مورد مال و ثروت بر خودخواهی و بخل غالب گردد ولی در مورد زن نتوانسته است بر این خودخواهی تسلط پیدا کند . از نظر راسل " غیرت " صفت ممدوحی نیست و ریشه آن نوعی بخل و امساک است . مفهوم سخن راسل اینست که اگر بذل و بخشش در مورد ثروت خوب است در مورد زن هم خوب است . چرا بخل و امساک و حسادت در مورد مال نکوهیده و در مورد زن ستوده است ؟ چرا نان و سفره داشتن و نمک خود را خورانیدن از لحاظ اخلاق اقتصادی مورد تمجید و ستایش است
و همین بذالی و گذشت و کام دیگران را شیرین کردن در اخلاق جنسی مذموم است ؟ به عقیده امثال راسل این تفاوت علت معقولی ندارد اخلاقی نتوانسته است در مورد امور جنسی بر خودخواهی و تسلط جویی بشر غلبه کند برعکس تسلیم خودپرستی شده همان رذیله را به نام غیرت از طرف مرد و به نام عفاف و حجاب از طرف زن تحت عنوان اخلاق حسنه پذیرفته است .
از نظر ما در مرد تمایل به عفاف و پاکی زن وجود دارد یعنی مرد رغبت خاصی دارد که همسرش پاک و دست نخورده باشد همچنانکه در خود زن نیز تمایل خاصی به عفاف وجود دارد . البته در زن تمایل به اینکه شوهر با زن دیگر رابطه و آمیزش نداشته باشد نیز وجود دارد ولی این تمایل به عقیده ما ریشه دیگری دارد مغایر با ریشه تمایل مشابهی که در مرد است . آنچه در مرد وجود دارد غیرت است و یا آمیخته ای است از حسادت و غیرت ولی آنچه در زن وجود دارد صرفا حسادت است .ما فعلا درباره لزوم عفاف مرد و ارزشش از نظر خودش و از نظر زن بحث نمی کنیم . سخن ما فعلا درباره حسی است که در مرد وجود دارد و به نام " غیرت " نامیده می شود که : اولا آیا غیرت همان حسادت است که تغییر اسم داده است یا چیز دیگری است ؟ ثانیا آیا ریشه پوشش و حجاب اسلامی احترام به حس غیرت مرد است یا جهات دیگری منظور است ؟ اما قسمت اول : ما معتقدیم که حسادت و غیرت دو صفت کاملا متفاوت اند و هر کدام ریشه ای جداگانه دارد
. ریشه حسادت خودخواهی و از غرایز و احساسات شخصی می باشد ولی غیرت یک حس اجتماعی و نوعی است و فایده و هدفش متوجه دیگران است . غیرت نوعی پاسبانی است که آفرینش برای مشخص بودن و مختلط نشدن نسلها در وجود بشر نهاده است . سر اینکه مرد حساسیت فوق العاده ای در جلوگیری از آمیزش همسرش با دیگران دارد اینست
که خلقت ماموریتی به او داده است تا نسب را در نسل آینده حفظ کند . این احساس مانند احساس علاقه به فرزند است . همه کس می داند که فرزند چقدر رنج و زحمت و هزینه برای پدر و مادر دارد . اگر علاقه مفرط بشر به فرزند نبود احدی اقدام به تناسل و حفظ نسل نمی کرد
. اگر حس غیرت هم در مرد نمی بود که محل بذر را همیشه حفاظت و پاسبانی کند رابطه نسلها با یکدیگر به کلی قطع می شد هیچ پدری فرزند خود را نمی شناخت و هیچ فرزندی پدر خود را نمی دانست کیست ؟ قطع این رابطه اساس اجتماعی بودن بشر را متزلزل می سازد . پیشنهاد اینکه انسان به عنوان مبارزه با خودخواهی غیرت را کنار بگذارد درست مثل اینست که پیشنهاد شود غریزه علاقه به فرزند را بلکه به طور کلی مطلق حس ترحم و عاطفه انسانی را به عنوان اینکه یک میل نفسانی است ریشه کن کنیم
. در صورتی که این یک میل نفسانی در درجات پایین حیوانی نیست بلکه یک احساس عالی بشری است . علاقه به حفظ نسل در زن هم وجود دارد ولی در آنجا احتیاج به پاسبان نیست زیرا انتساب فرزند به مادر همیشه محفوظ است و اشتباه پذیر نیست . از اینجا می توان فهمید که حساسیت زن در منع آمیزش شوهر با دیگران ریشه ای غیر از حساسیت مرد در این مساله دارد . احساس زن را می توان ناشی از خودخواهی و انحصار طلبی دانست ولی احساس مرد چنانکه گفتیم جنبه نوعی و اجتماعی دارد
. ما منکر حس حسادت و انحصار طلبی مرد نیستیم . ما مدعی هستیم که فرضا مرد حسادت خود را با نیروی اخلاقی از میان ببرد یک نوع حس اجتماعی در او وجود دارد که اجازه نمی دهد با آمیزش همسرش با مردان دیگر موافقت کند . ما مدعی هستیم منحصر شناختن علت حساسیت مرد به حس حسادت که یک انحراف اخلاقی فردی است اشتباه است
. در برخی از روایات نیز بدین موضوع اشاره شده است که آنچه در مردان است غیرت است و آنچه در زنان است حسادت . برای توضیح این مطلب می توان یک نکته را افزود و آن اینست که زن همیشه می خواهد مطلوب و معشوق مرد باشد .
جلوه گری ها دلیری ها و خودنمایی های زن همه برای جلب نظر مرد است . زن آنقدر که می خواهد مرد را عاشق دلخسته خویش کند طالب وصال و لذت جنسی نیست . اگر زن نمی خواهد که شوهرش با زنان دیگر آمیزش داشته باشد به این جهت است که می خواهد
مقام معشوق بودن و مطلوب بودن را خاص خود کند . ولی در مرد چنین احساسی وجود ندارد . اینگونه انحصار طلبی در سرشت مرد نیست . لهذا اگر مانع آمیزش زنش با مردان دیگر است ریشه اش همان حراست و نگهبانی نسل است .
زن را با ثروت هم نباید قیاس کرد . ثروت با مصرف کردن از بین می رود و لذا مورد تنازع و کشمکش واقع می شود و حس انحصار طلبی بشر جلو استفاده دیگران را می گیرد . ولی کامجویی جنسی یک نفر مانع استفاده دیگران نیست . در اینجا مساله انبار کردن و احتکار مطرح نیست
. انسان این حالت را دارد که هر چه بیشتر در گرداب شهوات شخصی فرو رود و عفاف و تقوا و اراده اخلاقی را از کف بدهد احساس " غیرت " در وجودش ناتوان می گردد . شهوت پرستان از اینکه همسران آنها مورد استفاده های دیگران قرار بگیرند رنج نمی برند و احیانا لذت می برند و از چنین کارهایی دفاع می کنند .
برعکس افرادی که با خودخواهیها و شهوات نفسانی مبارزه می کنند و ریشه های حرص و آز و طمع و ماده پرستی را در وجود خود نابود می کنند و به تمام معنی " انسان " و " انساندوست " می گردند و خود را وقف خدمت به خلق می کنند و حس خدمت به نوع در آنان بیدار می شود چنین اشخاصی غیورتر و نسبت به همسران خود حساستر می گردند . اینگونه افراد حتی نسبت به ناموس دیگران نیز حساس می گردند . یعنی وجدانشان اجازه نمی دهد که ناموس اجتماع مورد تجاوز قرار گیرد . ناموس اجتماع ناموس خودشان می شود . علی علیه السلام جمله عجیبی دارد .
می فرماید : " ما زنی غیور قط " یعنی هرگز یک انسان شریف و غیور زنا نمی کند . نفرموده است : انسان حسود زنا نمی کند بلکه فرمود انسان غیور زنا نمی کند . چرا ؟ برای اینکه غیرت یک شرافت انسانی و یک حساسیت انسانی است نسبت به پاکی و طهارت جامعه .
انسان غیور همانطور که راضی نمی شود . دامن ناموس خودش آلوده گردد راضی نمی شود دامن ناموس اجتماع هم آلوده شود . زیرا غیرت غیر از حسادت است . حسادت یک امر شخصی و فردی و ناشی از یک سلسله عقده های روحی است اما غیرت یک احساس و عاطفه نوع بشری است
. این خود دلیل است که " غیرت " از خودپرستی ناشی نمی شود احساس خاصی است که قانون خلقت برای تحکیم اساس زندگی خانوادگی که یک زندگی طبیعی است نه قراردادی ایجاد کرده است .
و اما اینکه آیا نظر اسلام درباره حجاب و پوشش احترام گزاردن به حس غیرت مرد است یا نه ؟ جواب اینست که بدون شک اسلام همان فلسفه ای که در حس غیرت هست یعنی حفاظت پاکی نسل و عدم اختلاط انساب را منظور نظر دارد . ولی علت حجاب اسلامی منحصر به این نیست . در بخش بعد که تحت عنوان " فلسفه پوشش و حجاب در اسلام " بحث خواهیم کرد این مطلب را توضیح خواهیم داد .
به عقیده بعضی حجاب و خانه نشینی زن ریشه روانی دارد . زن از ابتدا در خود نسبت به مرد احساس حقارت می کرده است از دو جهت : یکی احساس نقص عضوی نسبت به مرد دیگری خونروی ماهانه و حین زایمان و حین ازاله بکارت . اینکه عادت ماهانه نوعی پلیدی و نقص است فکری است که از قدیم در میان بشر وجود داشته است و به همین دلیل زنان در ایام عادت مانند یک شی ء پلید در گوشه ای محبوس بوده اند و از آنها دوری و اجتناب می شده است .شاید به همین علت است که از پیغمبر اکرم درباره این عادت سوال شد . ولی آیه ای که در پاسخ این سوال نازل شد این نبود که حیض پلیدی است و زن حایض پلید است و با او معاشرت نکنید پاسخ رسید که نوعی بیماری تن است و در حین آن بیماری از همخوابگی احتراز کنید ( نه از معاشرت ) : یسیلونک عن المحیض قل هو اذی فاعتزلوا النساء فی المحیض ( سوره بقره آیه . 222 ) . یعنی از تو درباره حیض سوال می کنند . بگو نوعی بیماری است بگو نوعی بیماری است در حال این بیماری با زنان نزدیکی نکنید . قرآن این حال را فقط نوعی بیماری مانند سایر بیماریها خواند و هرگونه پلیدی را از آن سلب کرد .
در " سنن ابوداود " جلد اول صفحه 499 در شان نزول این آیه می نویسد : " انس بن مالک گفت عادت یهود این بود که همینکه زنی از آنها حایض می شد او را از خانه بیرون می کردند نه با او غذا می خوردند و نه از ظرف او آب می آشامیدند و نه با او در یک اتاق می زیستند . لهذا از رسول خدا در این باره سوال شد و این آیه نازل گشت . رسول خدا از دوری گزیدن از آنها منع کرد
و فرمود جز همبستری هیچ ممنوعیت دیگری ندارند " . از نظر اسلام زن حایض حکم یک انسان به اصطلاح " محدث " را یعنی انسان فاقد وضو و غسل را دارد که در آن حال از نماز و روزه محروم است . هر موجب " حدث " نوعی پلیدی است که با " طهارت " یعنی وضو یا غسل مرتفع می گردد
. بدین معنی حیض را نیز می توانیم مانند جنابت خواب بول و غیره پلیدی بدانیم . ولی این نوع پلیدی اولا اختصاص به زن ندارد و ثانیا با غسل یا وضو مرتفع می گردد . در میان یهودیان و زردشتیان با زن حایض مانند یک شی ء پلید رفتار می شده است و این جهت هم در زن و هم در مرد این فکر را به وجود آورده که زن موجود پست و پلیدی است و مخصوصا
خود زن در آن حالت احساس شرم و نقص می کرده خود را مخفی می ساخته است . قبلا از ویل دورانت نقل کرده ایم که گفت : " پس از داریوش مقام زن مخصوصا در میان طبقه ثروتمندان تنزل پیدا کرد . زنان فقیر چون برای کار کردن ناچار از آمد و شد در میان مردم بودند آزادی خود را حفظ کردند . ولی در مورد زنان دیگر گوشه نشینی زمان حیض که برایشان واجب بود رفته رفته امتداد پیدا کرد و سراسر زندگانی اجتماعی ایشان را فرا گرفت " . و هم او می گوید :
" نخستین مرتبه که زن حیا و شرم را احساس کرد آن وقت بود که فهمید در هنگام حیض نزدیک شدن او با مرد ممنوع است " . درباره اینکه زن ابتدا در خود احساس نقص می کرده است و سبب شده که همه خود او و هم مرد او را موجود پست بشمارد سخنان زیادی گفته شده است . خواه آن سخنان درست باشد و خواه نادرست با فلسفه اسلام درباره زن و پوشیدگی زن رابطه ای ندارد . اسلام نه حیض را موجب پستی و حقارت زن می داند و نه پوشیدگی را به خاطر پستی و حقارت زن عنوان کرده است بلکه منظورهای دیگری داشته است چنانکه بعدا خواهیم گفت .
مسأله
حجاب نوشته
آیت الله شهید مرتضی مطهری (ره)
