تاریخ حجاب زدایی
نیاز انسان به لباس و پوشش، تاریخی به قدمت پیدایش وی بر کره خاکی دارد و چیزی نیست که در آن جای ابهام و تردید وجود داشته باشد.
انسان ها، در دوره‌های گوناگون تاریخی، از عصر حجر تا قرن قمر مصنوعی همیشه از برهنگی گریزان بوده‌اند. نه تنها آدمیان، که بسیاری از حیوانات نیز به طور طبیعی و غریزی نوعی پوشش و استتار دارند. وجود، سرما و گرما، سوزش آفتاب و باد و بوران، در تنوع و تفاوت انواع لباس در زندگی انسان تأثیر فراوان داشته امّا احساس نیاز انسان به لباس و پوشیدگی، تنها مولود سرما و گرما نیست؛ فطرت انسان به گونه‌ای است که از برهنگی می‌گریزد و پوشش را حصار امن و زیبا بی خویش می‌داند. انسان بدون لباس خود را آسیب پذیرتر و در تیر رس دشمن احساس می‌کند. تولید و استفاده از انواع پوشاک در مناطق گوناگون جهان با مذاهب و افکار و آراء گوناگون، نشان احساس نیاز غریزی و طبیعی بشریت به اصل پوشش و بیم و نفرت از برهنگی است.
در آغاز خلقت بنا به گزارش قرآن مجید، آدم و همسرش در بهشت الهی، پوشیده بودند، شیطان به انگیزه آشکار سازی بدی‌های پوشیده، آن دو را به بهره گیری از درخت ممنوع تشویق کرد، آن دو وقتی از میوه ممنوع خوردند، برهنه شدند، ولی باز هم تلاش کردند خود را با برگ درختان بهشتی بپوشانند. اگر چه آدم و حوّا همسر و محرم یکدیگر بودند و ناپوشیدگی آنان در برابر هم مشکلی محسوب نمی‌شد، ولی باز هم هر دو از برهنگی، احساس شرم یا خوف داشتند، و لباس و پوشش را آگاهانه و آزادانه بر لختی و برهنگی ترجیح دادند.
قرآن مجید این ماجرا را در دو سوره اعراف آیه 22 و سوره طه آیه 121 بازگو کرده است که رابطه انسان و لباس و نقش شیطان را در تلاش برای برهنگی انسان نشان می‌دهد.
قرآن وقتی از هشدار الهی به آدم سخن می‌گوید و دشمنی شیطان نسبت به وی و همسرش را یادآور می‌شود، نعمت‌های بهشتی را چنین بر می‌شمارد: «اِنَّ لَکَ اَنْ لا تَجُوعَ فیها وَلاتَعْری، وَ اَنَّکَ لا تَظْمَؤُا فیها وَلا تَضْحی» (1)؛ «تو در بهشت نه گرسنه می‌شوی و نه برهنه می‌مانی، نه تشنگی داری و نه از گرما رنج می‌بری.»
قرآن پوشیدگی را از نعمت‌های بهشتی می‌شمارد و بدبختی و شقاوت بشریت را نتیجه پذیرش وسوسه‌های شیطان و محصول ساده اندیشی و طمع ورزی و تبلیغات کاذب او می‌داند و تصریح می‌کند که اولین گام در هبوط آدم، خوردن میوه ممنوع و پیدایش برهنگی است. «فَاَکَلا مِنْها فَبَدَتْ لَهُما سَوْءاتُهُما»(2)؛ «سرانجام هر دو از آن خوردند، و عورتشان آشکار گشت.»
در جای دیگر، قرآن لباس را نعمتی آسمانی می‌شمارد و می‌فرماید:
«یا بَنی آدَمَ قَدْ اَنْزَلْنا عَلَیْکُمْ لِباساً یُواری سَوْءآتَکُمْ وَ ریشاً وَ لِباسُ التَّقْوی ذالِکَ خَیْرٌ ذالِکَ مِنْ آیاتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ»(3)؛ «هان،ای آدمیان! جامه‌ای که زشتی هایتان را بپوشاند، بر شما فرود آوردیم و اسباب آراستگی برای شما قرار دادیم و جامه پارسایی بهتر است. این از نشانه‌های [فضل و رحمت ] خداست، باشد که متذکّر شوند.»
ویژگی‌های لباس
از دیدگاه فرهنگ اسلامی، لباسی که زن و مرد می‌پوشند، باید ویژگی‌های زیر را دارا باشد.
1 - لباس عامل تشبّه مرد و زن به یکدیگر نشود. لباس‌های ویژه زنان را مردان نپوشند و جامه‌هایی که مردانه محسوب می‌شود، زنان بر تن نکنند، البته پوشیدن لباس‌هایی که معمولاً هر دو گروه استفاده می‌کنند مجاز است.
2 - جامه‌های غصبی چه از اموالِ افراد و چه اموال نهادها و چه شرکت‌ها و مؤسسات، چه غصب اموال اشخاص حقیقی باشد و چه حقوقی، چه خصوصی و چه بخش عمومی، چه مالک آگاه باشد و چه خبر نداشته باشد، جامه‌ای نیست که مسلمان مجاز به استفاده از آن در نماز و غیر نماز باشد.
3 - لباسی که جامه شهرت محسوب شود، چه به دلیل رنگ و جنس پارچه و چه به دلیل نوع دوخت و یا پوشیدن آن، از موارد ممنوع در فقه اسلامی است.
4 - مردان و زنان مسلمان باید از پوشش لباس‌هایی که توجه نامحرمان را به آنان جلب می‌کند، خودداری کنند.
5 - لباس باید میزان پوشش لازم در فقه اسلامی را برای مردان و زنان تأمین کند یعنی خواهران در برابر نامحرم غیر از صورت و کفّین، دیگر بخش‌های بدن را بپوشاند و برادران هم بخشی از بدن را که عورت به حساب می‌آید، از دیدرس دور سازند.
6 - مقداری از پوشش بین مرد و زن محرم هم ضروری است، در حدّی که مرد از مرد و زن از زن نیز باید عورتین خود را بپوشانند و حتی بهتر است که حداقل از ناف تا زانو پوشیده باشد.
7 - در شرائطی که کسی با قصد ریبه و نگاه آلوده به دست و صورت بانوان نگاه کند، پوشاندن آن از بیننده لازم است، گرچه بیننده، پسر بچه‌ای نابالغ باشد.
مفصل احکام لباس را باید در رساله‌های فقهی عالمان بزرگوار و کتب مربوط به احکام حجاب و نگاه مطالعه کرد.
حجاب زدایی رضاخان
در تاریخ 17 دی ماه سال 1314 ش. مراسم رسمی کشف حجاب در تهران توسط تاج الملوک همسر و دختران رضاشاه برگزار شد. و خانواده سلطنتی بدون حجاب شرعی و با آرایش‌های فراوان غربی در مراسم اعطای دانشنامه بانوان فارغ التحصیل در دانشسرای تهران حضور یافتند و از آن تاریخ به بعد پوشش اسلامی در کلیه اماکن عمومی، مدارس، خیابان ها، کوچه ها، حمام‌ها و بازارها و حتی مساجد و زیارتگاه‌ها ممنوع اعلام شد و 17 دی روز آزادی زنان نام گرفت.
17 دی تیر خلاص حکومت رضاخانی بود که به سوی فرهنگ حجاب اسلامی و ملّی شلیک شد، ولی قبل از آن صدها بار پوشش مسلمانی به رگبار بسته شده بود و حجاب از شش جهت مورد تهاجم غرب‌زدگان و وابستگان انگلیس قرار داشت. طالب اف، ملکم خان، فتحعلی آخوندزاده، کسروی، علی دشتی و رسانه‌های عصر رضاخان سربازان خط اوّل تهاجم غرب بودند.
حجاب زدایی ریشه در مطامع دولت‌های استعماری غرب و در رأس آنان انگلستان داشت. امان الله خان پادشان افغانستان در فاصله سال‌های 1305 - 1306 ش. سفری به کشورهای اروپایی و برخی مستعمرات انگلیس مثل مصر و هندوستان داشت و مسؤول حجاب زدایی در افغانستان گردید و انجمن حمایت نسوان را که دوازده نفر از وکلای زنان کابل اداره می‌کردند، برای اجرای طرح حجاب زدایی برگزید و شعار «برداشتن حجاب آزاد است» را با بوق و تبلیغات مطرح کرد.
همزمان، مصطفی کمال پاشا که در سالونیک - مرکز یهودی نشین ترکیه - به دنیا آمد و تحت تأثیر ضیاء گوکالپ روشنفکر غربزده ترک قرار داشت و به دلیل عضویّت در فراماسونری، نهضت جوانان، و حزب اتحاد ترقی (1938 - 1881) زمینه‌های تمایل و شیفتگی فراوان نسبت به غرب داشت، مورد توجه انگلیس قرار گرفت.
او در سال 1303 شمسی جمهوری لائیک ترکیه را اعلام کرد و به جنگ با همه مبانی عقیدتی، ارزشی و فرهنگ مسلمانی مردم ترکیه پرداخت. انگلیس با مدد زور و زر و تزویر از وی چهره‌ای ملّی، روشنفکر و قدرتمند ترسیم کرد و او را به عنوان پدر ملت ترک، «آتاترک»، لقب داد.
در ایران هم روز سوّم اسفند 1299 ش. با کودتای انگلیسی، رضاخان قدرت را رسماً به دست گرفت و طی حدود 15 سال قبل از اعلام رسمی کشف حجاب، پشتوانه سیاسی، نظامی آن را پدید آورد.
تربیت روشنفکران وابسته، افزایش اشرافزادگان اروپا رفته، ایجاد ده‌ها روزنامه و مجله و مطبوعات و حزب و گروه وابسته، تشکیل کانون‌های بانوان، تأسیس 45 مدرسه خارجی در سال‌های بین 1300 ش. تا اعلام رسمی کشف حجاب در 17 دی 1314 ش، فعالیت فراوان مسیون‌های مسیحیی، ایجاد تزلزل اعتقادی و فرهنگی با صدها بلندگوی تبلیغاتی امثال کسروی، مسخره عالمان و دینداران و بانوان مسلمان توسط روزنامه نگاران انگلیسی مآب و. . . ، مقدمات کشف حجاب را فراهم آورد.
آغاز حجاب زدایی از مهرماه 1312 ش. از طریق آموزش و پرورش و مدارس رسمی کشور و کارمندان دولت بود. تقویت فرقه بهائیت و وابستگان انگلیس در مصدر بسیاری از مقامات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، گام‌های اوّلیه انگلستان برای غارت کامل و بدون مشکل و مانع ایران بود.
آداب و فرهنگ مسلمانی متهم به ارتجاع، کهنگی، پوسیدگی، عقب ماندگی، تحجّر و نادانی و بی خردی می‌شد و از غربزدگی به اسم آزادی، پیشرفت، ترقّی، تمدن، روشنفکری، و سرور و شادی تجلیل می‌گردید.
فریادهای مظلومانه و شجاعانه آیت ا. . . سید حسن مدرس، حاج آقا نور اللَّه اصفهانی، حاج آقا حسین قمی، سید عبد اللَّه شیرازی، و مجاهد عارف محمدتقی بافقی بی پاسخ ماند.
در روز نوروز سال 1306 ش همسر رضاخان پلید با پوششی نامناسب در غرفه بالای ایوان آئینه در حرم مقدس فاطمه معصومه علیها السلام ظاهر گردید و کسی جرأت اعتراض نیافت، تنها فریاد غیرت دینی شیخ محمدتقی بافقی با چکمه‌های رضاخانی خفه شد و این عالم شیفته امام عصرعلیه السلام و زاهد بزرگ پس از ضرب و اهانت بسیار به تبعیدگاه شهر ری منتقل گردید.
عبرت‌های تاریخ
سلطه بیگانگان همیشه در شرائطی شکل می‌گیرد که اردوی مدافعان خلع سلاح شده باشد و دژهای نگهبانان و مردم رخنه برداشته باشد.
قبل از کشف حجاب رضاخانی، ملت ایران از نظر فرهنگی خلع سلاح شد. جهل و غفلت غالب مردم از اوضاع سیاسی؛ گسترش شبهات فکری و فرهنگی توسط سربازان فرهنگی دشمن و تزلزل عقیدتی نسل جوان؛ مبارزه با غیرت دینی به بهانه تعصّب و جزم اندیشی و تبلیغ و ترویج اندیشه تسامح و تساهل در برابر دشمنان قسم خورده مردم؛ گسترش فساد جنسی و انحراف اخلاقی؛ گسترش فقر و مشکلات اقتصادی و. . . شرائط لازم برای تسلیم کامل کشور در برابر سلطه خارجی بود که این شرائط با سیاست‌های انگلیس و آمریکا شکل گرفت و بیش از نیم قرن سلطه سیاه پهلوی را تحقق بخشید.
ترس از مرگ و فراموشی فرهنگ شهادت؛ ناهماهنگی عالمان دین در دفاع از شریعت؛ سیاست مذاکره با شیطان و نمایندگان شیطان؛ بی عملی بسیاری از مردم و برخی عالمان در دفاع از اسلام و عدم استفاده از فداکاری شهیدان قیام گوهرشاد، ضعف‌هایی است که در جریان سلطه رضاخان و کشف حجاب در جبهه پاسداران فرهنگ اسلام به چشم می‌خورد.
با امید به اینکه در سایه بیداری جهان اسلام و رهنمودهای فجر آفرین امام، این بار نقشه‌های استعمار آمریکا و انگلیس در سلطه بر بلاد اسلامی نقش بر آب گردد و هجوم فرهنگی با موج بیداری و اتحاد و غیرت اسلامی سرکوب شود. انشاء اللَّه.
پاورقــــــــــــــــــــی
1) طه/ 118 و 119.
2) طه/ 121.
3) اعراف/ 26.
