عفاف و پاک دامنی در فرهنگ اسلام

مقدمه:

هیچ صاحب گنج و گوهری هم جواهرات خود را بدون حفاظ ، در معرض دید رهگذران نمی گذارد تا بدرخشد ، جلوه کند و چشم و دل برباید ، چون خود جواهر ربوده می شود . هیچ باغبانی را سرزنش نمی کنند که چرا دور باغ خود حصار و پرچین کشیده است چون باغ بی دیوار ، از آسیب مصون نیست و میوه و محصولی برای باغبان نمی ماند . هر چیز که قیمتی تر باشد ، در صد مراقبت از آن بالاتر می رود . هر چه که نفیس تر باشد ، بیم ربودن و غارت بیشتر است و مواظبت لازم تر . اگر در شیشه عطر را بازبگذاری ، عطرش می پرد . اگر در مقابل پنجره خانه ات ، توری نرنی ، از نیش پشه ها و مزاحمت مگس ها در امان نخواهی بود . وقتی راه ورود پشه ها را می بندی ، خود را « مصون» ساخته ای ، نه « محدود» و زندانی . وقتی در خانه را می بندی ، یا پشت اتاقت پرده می آویزی ، خانه خود را از ورود بیگانه و نگاه های مزاحم در پناه قرار داده ای ، نه که خود را در قید و بند و حصار افکنده باشی .(1)

 

 

فلسفه حجاب و آثار رعایت حریم در روابط زن و مرد

 

1-ایجاد امنیت و آرامش

اگر اجتماع موجبات هیجان مداوم شهوات را فراهم کند ، به تلاطم و نارضایی غریزه با هزاران عوارض روانی و جنایات ناشی از آن افزوده خواهد شد . از این رو لازمه دست یافتن به آرامش و امنیت ، از بین رفتن شرایط تحریک آمیز در محیط است ، افزایش سرسام آور جرم و جنایت علیه زن در کشورهای بی بند و بار که امنیت زنان را به شدت به مخاطره انداخته ، مؤید این مطلب است.

 

2- ارزش آفرینی برای زن

 

مرد در عمق روح خود از تسلیم بودن زن نفرت دارد و همیشه عزت و بی نیازی و بی اعتنایی زن را نسبت به خود ستوده است . حجب و حیا که از ویژگی های فطری زن است ، در واقع تدبیر آفرینش برای حفظ مقام و موقعیت زن در برابر مرد است . ویل دورانت می گوید: « زنان به طور تجربی دریافته اند که دست و دل بازی مایه ی طعن و تحقیر است . آن چه بجوییم و نیابیم ، عزیز و گران بها می شود .» بنابراین ، پوشیدگی زن او را از خطر « ابتذال » مصون می دارد و برحرمت و ارزش او می افزاید . احترام حقیقی به یک زن از جانب مرد ، تنها زمانی امکان پذیر است که آن مرد به دیده آلود در او ننگرد . زن پاک دامن از این که به دیده ی شهوت و هوس نگریسته شود ، سخت در عذاب است. پوشیدگی زن سبب می شود که جلوه های ظاهری زن به جای مقام انسانی او ملاک ارزش گذاری نشود . اگز نان جز آرایش و جمال عامل برتر دیگری در خود نشناسد( به خود نمایی و خودآرایی بپردازند) و مرد نیز در اسارت غرایز حیوانی باشد ، انتظار حس احترام نسبت به زن بیجا و بیهوده است.

 

فواید عفت و پاک دامنی:

 

عفاف و پاک دامنی دارای فوایدی است که به چند مورد آن اشاره می کنیم:

1- قدر و منزلت الهی : عفاف باعث می شود قدر و منزلت و نزدیکی به درگاه الهی زیاد شود . علی (علیه السلام ) می فرماید: « کسی که عفت داشته باشد ، گناهانش سبک می شود .»(2)

2- استحکام بنیان خانواده : عفاف موحب تحکیم بنیان خانواده می شود و بی عفتی باعث تزلزل آن . چه بسا طلاق هایی که بی عفتی مرد یا زن را باعث می شود .

3- حفظ نفس: عفت و پاکی موجب کنترل و حفظ نفس از بدی ها می شود . علی (علیه السلام ) می فرماید : « پاک دامنی نفس را حفظ و از پستی ها دور می کند.»(3)

4- سلامت جامعه : عفت و پاک دامنی ، سلامت جامعه را به دنبال دارد ؛ زیرا هر جامعه ای را افراد آن تشکیل می دهند و اگر این افراد صالح و عفیف باشند ، بالطبع سلامت جامعه را باعث می شود و آن را از آسیب مصوم می دارد.

5- پاکی اعمال : عفاف وسیله ای است برای پاک شدن اعمال . هر گاه که پای نفس و امیال نفسانی در میان نباشد ، اخلاص در عمل جای خود را باز خواهد کرد .

6- عزت و سربلندی: انسان با عفت در سایه عفت و پاکی عزت پیدا می کند.

7- فرو نشاندن آتش شهوت : حضرت علی (علیه السلام ) می فرماید: « عفت شهوت را کاهش می دهد .»

 

زمینه های عفاف

 

الف) زمینه های فردی:

 

1- ایمان : ایمان به خدا و زندگی پس از مرگ از بهترین و قوی ترین راه های پیشگیری از شهوت و هوس های دنیوی است.

2- آگاهی : اگر انسان به فایده ی عفت و پاکی آشنا باشد ، سعی می کند آن را در زندگی به کار بندد.

3- حیا: از ثمرات عفاف که اصلی ترین موانع انحراف جنسی می باشد ، حیاست که برخاسته از ادراک خوبی ها و بدی ها اختیاری است که انسان به دلیل داشتن آن ، از حیوانات برتر شمرده شده است.

4- نماز و عبادت:بهترین و پر ثمرترین بازدارنده ی انسان را فساد و گناه ، نماز و عبادت خداوند است . ایمان انسان را قوی می کند و او را از بی عفتی و زشتی مصون می دارد . قرآن می فرماید : « همانا نماز انسان را از زشتی و منکرات باز می دارد.»(4)

5- کنترل نگاه : کنترل چشم در نگاه کردن به چیزهای حرام از زمینه های فردی عفاف و باعث سلامت جامعه است . برای کنترل نگاه اموری چون توجه به علم و آگاهی خداوند و به این که در هر لحظه خدا کارهای ما را زیر نظر دارد، توجه به قیامت و عذاب های آن و توجه به این که دست و زبان و پاها و سایر اعضای بدن علیه انسان شهادت می دهند مؤثر خواهد بود .

 

ب) زمینه های خانوادگی :

 

1- پاک دامنی همسر: یکی از زمینه های عفاف در خانواده ، داشتن همسری پاک دامن و عفیف است ، زیرا همسر پاک دامن تاثیر به سزایی در عفت همسر خویش دارد . به علاوه این که همسر عفیف ، فرزندان پاک تربیت می کند و الگوی آن ها خواهد بود .

2- ازدواج : از مهم ترین راه های مبارزه با بی عفتی تشکیل خانواده است . قرآن می فرماید : « مردان و زنان بی همسر و هم چنین غلامان و کنیزان صالح و درست کارتان را به ازدواج یکدیگر درآورید و اگر فقیر باشند ، خداوند آن ها را بی نیاز خواهد کرد که رحمت خدا وسیع است.»(5)

3- تحکیم پیوند زناشویی : یکی از زمینه های عفاف و پاک دامنی تحکیم پیوند زناشویی است . به تجربه ثابت شده خانواده هایی که کانون گرم و صمیمی داشته اند ، کمتر دچار اختلاف شده اند . در این میان ، هدیه دادن ، محبت کردن ، آرایش و تامین نیاز جنسی همسر ، دارای اهمیت است .

4- نگه داری خانواده : مراقبت از خانواده ، به تعلیم و تربیت صحیح و امر به معروف و نهی از منکر و فراهم ساختن محیطی پاک و خالی از هر گونه آلودگی در فضای خانه و خانواده است .

5- غیرت و تعصب : یکی از عوامل اساسی عفت ، غیرت و تعصب است. کسی که عوامل اساسی عفت ، غیرت و تعصب است . کسی که برای ناموس خود حرمت قایل می شود و تعصب دارد ، به خود اجازه خیانت به دیگران را نمی دهد . او می داند که اگر به ناموس دیگری سوء نظر داشته باشد ، مطمئناً دیگران نیز به ناموس او سوء نظر خواهند داشت. بنابراین غیرتش به او این اجازه را نمی دهد . علی (علیه السلام ) می فرماید : « شخص با غیرت زنا نمی کند.»(6)

 

ج) زمینه های اجتماعی :

 

1- امر به معروف و نهی از منکر : اگر بپذیریم که جامعه مانند یک بدن است و افراد جامعه اعضای این بدن هستند ، هنگامی که جامعه دچار فساد و اختلاف می شد ، بر همه افراد واجب است برای جلوگیری از آن اقدام نمایند ، یکی از راه ها امر به معروف و نهی از منکر است که از زمینه های اجتماعی عفاف می باشد.

2- حجاب : از زمینه های اجتماعی پاک دامنی و عفاف حجاب و پوشش است که اسلام بسیار به آن اهمیت داده است. تا زمانی که زن چون غنچه در داخل حجاب باشد ، کسی قصد چیدن آن را نمی کند ، اما هنگامی که حجاب کنار رود و غنچه باز شود ، هوسرانان قصد چیدن او را می کنند و بعد از پرپر کردن ، آن را به دور می اندازند . قرآن مجد می فرماید : « حجاب برای این است که زنان شناخته نشوند و مورد اذیت و آزار قرار نگیرند .»(7)

وقتی که فردی گام در راه مستقیم نهاد و از هواهای نفس خویش و شهوت رانی دوری گزید ، اولین نتیجه اش همان چیزی است که عده ای برای رسیدن به آن راه اشتباه رفته اند . همان چیزی است که انسان ذاتاً به دنبال آن است و خواسته فطری اوست . یعنی آرامش روانی که با آن می تواند غریزه جنسی را مهار کند . انسان می تواند هنگامی که به مقدار کافی غذا خورد ، از آن دست بکشد ، اما غریزه های دیگر چطور؟ مانند جاه طلبی که هر چه قدر مقام انسان بالا برود ، هرگز به آن راضی نمی شود و در کل نامحدود است . غریزه جنسی نیز یک میل نامحدود است که برای کنترل این غریزه و رسیدن به نتیجه ای که حاصل آن عفت می باشد ، باید نگاه خویش را کنترل و از حرام دوری کرد. هر اجتماعی از خانواده تشکیل می شود و هر خانواده ای از فرد. هرگاه زنان خود را در اجتماع به صورت یک عروسک ظاهر نکنند و مردان نگاه های خود را کنترل نمایند ، اجتماع درسایه ی عفت آنان ، پاک و سالم خواهد شد . در این صورت ، مبارزه در مقابل استعمار آسان تر خواهد بود و جامعه ای خواهیم داشت که امنیت افراد را فراهم می کند . برای این که خویشتن داری برای انسان ، ممکن و آسان شود ، نکات زیر را باید رعایت کرد :

الف) کنترل نگاه : نگاه سرآغاز لغزش و سقوط است . ممکن نیست کسی نگاه خود را کنترل نکند اما موفق به مهار نفس و شهوت شود . اولین قدم اساسی و عملی در کنترل میل و هوس ، مراقبت از چشم است.قرآن به صراحت اعلام می دارد که : « قل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم ... و قل للمؤمنات یغضضن من ابصارهن: به مردان و زنان مؤمن بگو که چشم خود را کنترل کنند و از تماشا کردن و خیره شدن به طرف مقابل بپرهیزید»(8)

ب) انجام فعالیت های مفید و سازنده : جوانان باید با انجام دادن فعالیت های مفید علمی و هنری. ورزشی و مطالعه ، نیروی خود را در راه شکوفایی استعدادهای خویش به کار گیرند و از بیکاری و تنهایی که موجب وسوسه های شیطان می شود پرهیز کنند. اگر چه اسلام بر عفاف و کنترل نفس به عنوان مهم ترین عامل جلوگیری از انحرافات تاکید می کند ، اما باید توجه داشت که این امر زمانی عملی می شود که جامعه هم پذیرش چنین چیزی را داشته باشد . به عبارت دیگر جامعه باید تهی از عوامل تحریک کننده به سمت انحرافات باشد. درجه ایمان و تقوای افراد در جامعه مختلف است و ممکن است شخصی با کوچک ترین تحریک ، وسوسه و از جاده عفاف خارج شود . بنابراین رعایت حدود شرعی در روابط زنان و مردان امری الزامی است . به علاوه این که پوشش مناسب زن ، خود می تواند یکی از موانع اصلی انحراف جامعه باشد و آتش هوس و شهوت را در مردان خاموش کند . حیا و پاک دامنی مرد و زن ، جامعه راپاک و سالم و خانواده را محکم و استوار می کند . عفاف مراتب گوناگونی دارد و فقط به چادر سر کردن اطلاق نمی شود . اگر بخواهیم عفاف را به طور کلی بیان کنیم ، باید بگوییم عفاف پرهیز از هر چیزی است که جلب توجه می کند و ممکن است شخص و یا اشخاص را به گناه و یا حرامی مبتلا سازد.

 

بی عفتی و مصادیق آن :

 

1- پوشیدن لباس هایی با رنگ تند و زننده و مدل های غربی و جنس های بدن نما .

2- استفاده از عطرهای تند.

3- بیرون کردن مو از زیر چادر.

4- استفاده از کفش های پاشنه دار با مدل های عجیب.

5- صحبت کردن و خندیدن با صدای بلند در خیابان .

6- پوشیدن جوراب های نازک که پا را نمایان می کند .

7- استفاده از مانتوهایی تنگ که اندام بدن را مشخص می سازد . و...

 

پی نوشت ها :

 

1- آیین معاشرت ، جواد محدثی.

2- میزان الحکمه ، ری شهری ، ج6 ، ص363.

3- همان .

4- سوره ی عنکبوت ، آیه ی 45.

5- سوره ی نور ، آیه ی 32.

6- نهج البلاغه ، کلمات قصار ، شماره 305.

7- سوره ی نور ، آیه ی30 .

8- سوره ی نور ، آیه ی 30 و 31.

 

منبع : مجله ی آشنا خانواده ، شماره ی 137